Cấm đoán vũ khí Nga, Mỹ có thể gây khó cho đối tác Đông Nam Á

Đạo luật CAATSA của Mỹ có thể phản tác dụng khi khiến các đối tác ở Đông Nam Á thêm phụ thuộc vào vũ khí Nga và Trung Quốc.

Lô súng trường Trung Quốc giúp đỡ cho Philippines. Ảnh: PhilStar.​

Đạo luật Chống đối thủ của Mỹ phê chuẩn Lệnh trừng phạt (CAATSA) do chính quyền Tổng thống Donald Trump vừa ban hành đốn nhằm trừng trị Nga và những nước mua vũ khí từ Nga, theo Nikkei.

Trung Quốc trở thành "nạn nhân" trước nhất của CAATSA, khi Bộ Ngoại giao Mỹ hồi tháng 9 tuyên bố trị Cục Phát triển Thiết bị, cơ quan chuyên trách vấn đề mua bán khí giới của quân đội Trung Quốc, vì mua tiêm kích Su-35 và tên lửa S-400 của Nga. tuyển tập truyện của nguyễn nhật ánh

Nga ngay thức thì lên tiếng phản đối, buộc tội Mỹ đang tìm cách làm xói mòn ổn định toàn cầu, trong khi Bắc Kinh cho rằng các biện pháp trị này không hạp với luật pháp quốc tế và mang mục đích can thiệp vào công việc nội bộ của hai nhà nước có chủ quyền.

Tuy nhiên, Ian Storey, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, cho rằng các biện pháp trừng trị của Mỹ chỉ có tác động nhỏ đến mối quan hệ Nga -Trung. CAATSA có thể ngăn Trung Quốc mua khí giới từ Mỹ hoặc tiếp cận với hệ thống tài chính Mỹ, nhưng Bắc Kinh đã không mua vũ khí nào của Mỹ từ năm 1989 tới nay và các thương vụ quốc phòng giữa Moskva và Bắc Kinh không liên hệ đến các ngân hàng Mỹ.

Các "nạn nhân" khác có thể phải hứng chịu hậu quả lớn hơn từ đạo luật này là nhiều nhà nước ở Đông Nam Á, nơi Nga đang chiếm lĩnh thị phần vũ khí và cũng là những đồng minh, đối tác quan yếu của Mỹ.

Theo số liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), trong thời đoạn 2010-2017, Nga đã bán cho Đông Nam Á tới 6,64 tỷ USD vũ khí (chiếm 12% doanh số toàn cầu của Moskva) so với 4,58 tỷ USD của Mỹ (chỉ 6% doanh số toàn cầu của Washington). đọc truyện ngắn nguyễn nhật ánh

Trước những thách thức địa chính trị ngày càng lớn trong khu vực, nhiều nước Đông Nam Á, trong đó có các đồng minh của Mỹ như Thái Lan và Philippines, đang tìm cách tăng cường mua bán thiết bị quân sự của Nga. Lợi thế cạnh tranh chính của vũ khí Nga là chất lượng cao, khả năng hoạt động bền bỉ với giá cả phải chăng hơn so với sản phẩm từ Mỹ. Bên cạnh đó, khí giới Nga đã chứng minh được hiệu quả thật tế duyệt những lần "thử lửa" trên trận mạc Syria.

Một lý do nữa mà các nước Đông Nam Á chuộng vũ khí Nga hơn Mỹ là Moskva không đưa ra các điều kiện ràng buộc trong những thương vụ này. Mỹ từng cấm bán khí giới cho Indonesia vì kết tội Jakarta vi tầy quyền ở Timor Leste và phía tây New Guinea từ thập niên 1990, khiến phần lớn khí giới Mỹ trong biên chế quân đội Indonesia ngày càng cũ kỹ mà không có phụ tùng, thiết bị thay thế.

Năm 2016, Mỹ cũng tuyên bố hủy thương vụ bán 26.000 súng trường tấn công cho Philippines vì chỉ trích cuộc chiến chống ma túy gây nhiều tranh cãi của Tổng thống Rodrigo Duterte. Trung Quốc tức thì tuyên bố giúp đỡ số lượng lớn súng trường cho Philippines.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis là người phản đối CAATSA vì ông cho rằng nó mâu thuẫn với Chiến lược An ninh nhà nước 2017 của chính quyền Tổng thống Donald Trump, trong đó khẳng định việc ứng phó với ảnh hưởng của Nga và Trung Quốc ở châu Á đòi hỏi Mỹ phải tăng cường quan hệ với các nước có mua khí giới Nga.

Mattis đã vắt vận động hố tiêu để quốc hội Mỹ cho phép Tổng thống Donald Trump miễn trừ ứng dụng CAATSA cho một số nhà nước mua khí giới Nga nhưng có quan hệ tốt với Mỹ. Ông cho rằng nếu Mỹ một mực ứng dụng CAATSA, các nước ở Đông Nam Á sẽ bị mất thời cơ mua vũ khí Mỹ và có quan hệ quốc phòng càng khắn khít hơn với Nga.

Tuy nhiên, quốc hội Mỹ chỉ chịu nhượng bộ một phần, khi cho phép Tổng thống Trump đề xuất việc miễn trừ vận dụng CAATSA cho một số nhà nước mua khí giới Nga, với điều kiện chính quyền Trump phải chứng minh được rằng các nước này cam kết giảm mua sắm quốc phòng từ Moskva hoặc đang cộng tác với Washington trong các vấn đề "quan trọng với lợi ích chiến lược của Mỹ".

Việc đề nghị các nước Đông Nam Á cam kết giảm mua sắm khí giới Nga là nhiệm vụ rất khó khăn với chính quyền Trump. Sau nhiều thập kỷ mua nhiều khí giới Nga, các nước này đã hình thành quan hệ quốc phòng khắn khít với Moskva, một số nước cũng không đủ tiềm lực tài chính để mua các khí giới đắt đỏ của Mỹ. ngoại giả, hầu hết các nước trong khu vực đều không muốn bị phụ thuộc quá nhiều vào một nhà cung cấp khí giới duy nhất.

Việc tự phát triển công nghiệp quốc phòng được coi là quá sức với các nước Đông Nam Á, khi họ chưa đủ năng lực về tài chính lẫn công nghệ. Họ có thể tìm đến các hãng châu Âu, nhưng khí giới châu Âu thường đắt đỏ và cũng có nhiều điều kiện ràng buộc.

Một lựa chọn khác với các nước Đông Nam Á là vũ khí Trung Quốc. Trung Quốc trong tuổi 2010-2017 mới chỉ bán được 1,88 tỷ USD khí giới trong khu vực, nhưng mọi chuyện đang đổi thay khi họ có nhiều đơn hàng bán tàu lặn cho Thái Lan, tàu chiến cho Malaysia, trong khi Philippines cũng đang cân nhắc mua một số khí tài của Trung Quốc.

do vậy, chuyên gia Storey cảnh báo rằng nếu CAATSA được Mỹ thực thi một cách bẳn nhằm "cấm đoán" vũ khí Nga tiếp cận với thị trường Đông Nam Á, hậu quả là các quốc gia trong khu vực sẽ tiếp kiến phụ thuộc nhiều hơn vào Moskva và tăng thị phần vũ khí cho Bắc Kinh, nhà nước mà Washington đang tìm cách chống lại sự mở mang ảnh hưởng.